Zer aurkituko duzu hemen?
Adimen artifizialaren historia laburra
Gizakiaren amets zaharretik egungo teknologiaraino
Adimen artifizialaren sorrera
Adimen artifizialaren historia nahiko berria da konputazioarena bezala, baina adimen artifizialaren ideia bera askoz zaharragoa da, gizakiaren imajinario kulturalean aspaldidanik agertzen baita “pentsatzen duten makinen” ideia.
Mito zaharretatik konputazioaren hastapenera
Antzinako greziar mitoetan Hefestok roboten antzekoak sortu zituen. Pigmalionek egindako estatua bizirik jarri zen. XVI. mendean, Pragan, buztinezko Golem bat sortu omen zuten, pentsatu eta hitz egiten zuena. Ideia hauek erakusten dute gizakiak beti izan duela adimendun makinen fantasia. XX. mendean, ordea, amets hori errealitate bihurtzen hasi zen, konputagailuen sorrerarekin.
Adimen artifizialaren mugarriak eta bilakaera
Lehen sare neuronala
Warren McCulloch eta Walter Pitts-ek nerbio-sistema sintetikoen lehen eredu matematikoa sortu zuten, giza burmuineko neuronen funtzionamenduan oinarrituta.
Turing-en Testa
Alan Turing matematikariak “Computing Machinery and Intelligence” artikulua argitaratu zuen, bertan “Turing testa” proposatuz: makina bat pentsatzeko gai den zehazteko modu bat.
Adimen artifizialaren jaiotza ofiziala
Dartmouth College-ko konferentzian, John McCarthy matematikariak “adimen artifiziala” terminoa sortu zuen. Konferentzia hura adimen artifizialaren ikasketaren sorrera ofizialtzat hartzen da.
Perzeptroia
Frank Rosenblatt-ek perzeptroia sortu zuen, funtzio sinpleak ikasteko gai zen lehen sare neuronal praktikoa.
Makina jokalariak
Arthur Samuel-ek dama partida jokatzeko gai zen programa bat sortu zuen, bere buruaren aurka jokatuz hobetzen zuena. Hau da ikasketa automatikoaren lehen erakustaldia.
Lehen txatbota
Joseph Weizenbaum-ek ELIZA sortu zuen, pertsona batekin testu bidez hitz egiteko gai zen lehen programa, psikoterapeuta moduan funtzionatzen zuena.
Perzeptroiaren mugak
Marvin Minsky eta Seymour Papert-ek perzeptroiaren mugak aztertu zituzten, funtzio ez-linealak ezin zituela ikasi erakutsiz, adimen artifizialaren garapenean hoztasuna ekarri zuena.
Finantziazioa murriztu
Adimen artifizialak oso emaitza mugatuak lortzen zituen eta finantziazioa nabarmen murriztu zen. Agindu handiko proiektuak bertan behera geratu ziren.
Aditu sistemak
Aditu-sistemen boom-a: erregela eta jakintza medikoak, legalak edota ingeniaritzakoak konputagailuetan sartuz, diagnostikoak edo aholkuak emateko gai ziren programak.
Backpropagation
Geoffrey Hinton-ek backpropagation algoritmoaren bertsio praktikoa garatu zuen du, sare neuronal sakonak entrenatzeko funtsezkoa izan zen.
Mugen kontzientzia
Aditu-sistemek beren mugak erakutsi zituzten, eta beste behin, adimen artifizialaren finantziazioa eta interesa murriztu zen.
Deep Blue
IBM-ren Deep Blue ordenagailuak Garry Kasparov xake txapelduna garaitu zuen. Lehen aldiz, makinak gizaki aditu bat garaitu zuen joko konplexu batean.
Big Data
Internet-en hedapenarekin, datu-kantitate izugarriak eskuragarri jarri ziren, konputagailuak gero eta azkarragoak izanik. Honek aukera berriak zabaldu zituen.
ImageNet txapelketa
Irudi-ezagutzeko lehiaketa garrantzitsu honetan, sare konboluzionalak nabarmentzen hasi ziren, irudiak ezagutzeko gaitasun aparta erakutsiz.
AlexNet
Alex Krizhevsky-ren taldeak AlexNet sare konboluzionala aurkeztu zuen, ImageNet lehiaketa irabaziz. Ikasketa Sakonaren iraultzaren hasiera da.
GANs
Ian Goodfellow-ek Sare Antagoniko Sortzaileak (GANs) aurkeztu zituen, irudi errealisten sorkuntzarako erabiliak.
AlphaGo
Google DeepMind-en AlphaGo programak Lee Sedol Go-ko munduko txapelduna garaitu zuen, joko konplexu batean makinak gizakia gainditu zuela erakutsiz.
Transformer arkitektura
Google-ek Transformer arkitektura aurkeztu zuen, aurrerago hizkuntza eredu aurreratuetan funtsezkoa izango zena.
GPT-3
OpenAI-k GPT-3 aurkeztu zuen, ordura arteko hizkuntza eredu handiena, 175 mila milioi parametrorekin, testu sorkuntzan ahalmen harrigarria erakutsiz.
DALL-E
OpenAI-k DALL-E aurkeztu zuen, testutik irudiak sortzeko gai zen sistema, irudi sorkuntzaren iraultza hasiz.
ChatGPT
OpenAI-k ChatGPT aurkeztu zuen, GPT-3.5 LLM batean oinarrituta, elkarrizketa naturalak izateko gai zen. Erabiltzaile kopuru ikaragarria (100 milioi) lortu zuen lehen 2 hilabeteetan.
Eredu multimodalak
Eredu multimodalak hedatzen hasi ziren: GPT-4, Claude, Gemini… Irudi, testu eta bestelako informazioak ulertzeko gai ziren.
AA irekiaren hedapena
Kode irekiko eredu boteretsuak zabaldu ziren (Llama,…), erabilera lokalerako ereduak gero eta hobeak izanik eta aukerak demokratizatuz.
Latxa LLM euskalduna
EHUko Hitz zentroak Latxa aurkeztu zuen, Llama eredu irekian oinarritutako lehen euskarazko hizkuntza eredu handia, euskararen prozesamendurako bereziki egokitua.
AA neguak eta udaberriak: zer izan dira?
AA Neguak
AA Negu deritzo adimen artifizialean interes eta finantziazioa murrizten den aldiei. Bi negu nagusi izan dira:
- Lehen AA negua (1970ak): Adimen artifizialaren mugak uste baino handiagoak zirela ikusi zen
- Bigarren AA negua (1990ak): Aditu-sistemek ez zuten espero zen arrakasta lortu
AA Udaberriak
AA Udaberri deritzo interesa eta garapena berreskuratzen den garaiei:
- Lehen udaberria (1980ak): Aditu-sistemen loraldialdia
- Bigarren udaberria (2000ak): Datuen iraultzarekin batera
- Hirugarren udaberria (2012tik): Ikasketa sakonarekin hasiz, LLM eta sorkuntza ereduekin jarraituz
Zergatik izan dira zikloak?
AA neguak eta udaberriak onarpen-zikloarekin zerikusia dute:
- Gehiegizko promesak: Hasierako gogo eta agindu handiak
- Desilusioa: Emaitzak ez dira promesen mailara iristen
- Hobekuntza graduala: Teknologia hobetzen da, baina apalago
- Arrakasta reala: Zenbait urteren buruan, teknologia benetan erabilgarria bihurtzen da
Gaur egun, askoren ustez, adimen artifizialaren hirugarren udaberrian gaude, eta oraingoan, emaitzak inoiz baino ikusgarriagoak dira.
Ulermen galdetegia
Ziurtatu zure ezagutza!
1. Noiz “jaio” zen ofizialki adimen artifiziala?
2. Zer izan ziren AA Neguak?
3. Noiz hasi zen Ikasketa Sakonaren (Deep Learning) iraultza?
4. 2017an zein aurrerapen garrantzitsu gertatu zen, LLMen garapenerako funtsezkoa izango zena?
5. 1950ean, Alan Turing matematikariak zer ekarpen garrantzitsu egin zuen adimen artifizialaren arloan?
6. Nork garatu zuen Latxa, euskarazko lehen hizkuntza eredu handia?